Vi arbetar för ett samhälle
fritt från diskriminering.

Czym jest dyskryminacja?

(Vad är diskriminering?)

Dyskryminacja oznacza gorsze traktowanie Ciebie niż innej osoby. W Szwecji istnieje ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji, która zabrania dyskryminacji. Jednak nie każde niesprawiedliwe traktowanie jest dyskryminacją w znaczeniu prawnym.

W uproszczeniu można powiedzieć, że prawo określa cztery warunki dyskryminacji. Aby zdarzenie można było uznać za dyskryminujące, muszą zostać spełnione wszystkie cztery warunki.

  1. W zdarzeniu lub sytuacji musi dojść do mniej korzystnego traktowania lub naruszenia godności osoby.
  2. Mniej korzystne traktowanie lub naruszenie godności musi dotyczyć jednego lub kilku z siedmiu powodów dyskryminacji (np. płci czy wieku).
  3. W zdarzeniu musi wystąpić jedna z sześciu form dyskryminacji określonych w ustawie (na przykład dyskryminacja bezpośrednia lub molestowanie).
  4. Do zdarzenia musi dojść w jednej z dziedzin życia społecznego, których dotyczy ustawa (na przykład na rynku pracy lub mieszkaniowym).

Nie każde zdarzenie można uznać za dyskryminację, nawet w przypadku, gdy zostały spełnione wszystkie warunki. W niektórych sytuacjach mają zastosowanie inne ustawy i zasady. Na przykład za dyskryminację nie uważa się odmowy podania alkoholu w restauracji osobie w wieku poniżej 18 lat, ponieważ istnieje inna ustawa, ustawa antyalkoholowa, która zabrania sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. Mogą również wchodzić w grę inne czynniki, które sprawiają, że zdarzenia nie można uznać za dyskryminację. Każdy przypadek jest zawsze rozpatrywany indywidualnie.

En person står ensam bredvid en grupp med människor, illustration.


1. W zdarzeniu musi dojść do mniej korzystnego traktowania lub naruszenia godności osoby

(Det ska handla om en händelse som missgynnar eller kränker en person)

Mniej korzystne traktowanie oznacza, że dana osoba jest stawiana w gorszym położeniu niż inni lub traci możliwość skorzystania z przywileju, korzyści lub usługi. Może tu na przykład chodzić o niewezwanie osoby na rozmowę w sprawie pracy, uniemożliwienie uczestnictwa w kursie, zrobienia zakupów w sklepie albo wejścia do restauracji, wynajęcia samochodu czy mieszkania.

2. Mniej korzystne traktowanie lub naruszenie godności musi dotyczyć jednego lub kilku z siedmiu powodów dyskryminacji

(Missgynnandet eller kränkningen ska ha samband med en eller flera av de sju diskrimineringsgrunderna)

Aby zdarzenie można było uznać za dyskryminujące, musi ona mieć związek z jednym lub kilkoma spośród tak zwanych powodów dyskryminacji. Ustawa rozróżnia siedem powodów dyskryminacji. Poniżej przedstawiamy te powody wraz z krótkim opisem każdego z nich.

En kvinna sitter i en rullstol bredvid sju rutor som illustrerar diskrimineringsgrunderna, illustration.

Płeć

Pojęcie płci oznacza, że dana osoba jest kobietą lub mężczyzną. Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć obejmuje również osoby, które planują zmienić lub już zmieniły swoją przynależność płciową.

Tożsamość płciowa lub ekspresja płciowa

Transpłciowość wraz z jej manifestacją oznacza, że dana osoba nie określa się jako kobieta lub mężczyzna, albo że dana osoba, poprzez swój strój (lub w inny sposób), daje wyraz przynależności do innej płci.

Przynależność etniczna

Przez przynależność etniczną rozumie się pochodzenie narodowe lub etniczne danej osoby, kolor skóry i temu podobne.

Religia lub inny światopogląd

Przykładami religii są hinduizm, judaizm, chrześcijaństwo i islam. Inny światopogląd to przekonania, które mają swoje źródło w poglądach religijnych lub mają z nimi związek, na przykład buddyzm, ateizm i agnostycyzm. Nie uwzględnia się tutaj przekonań politycznych czy filozoficznych.

Niepełnosprawność

Niepełnosprawność oznacza obniżenie fizycznych, psychicznych lub intelektualnych funkcji człowieka.

Orientacja seksualna

Prawo definiuje orientację seksualną jako homoseksualną, heteroseksualną lub biseksualną.

Wiek

Wiek oznacza osiągniętą długość życia. Prawo chroni wszystkich ludzi przed dyskryminacją bez względu na ich wiek.

En man lägger handen på en kvinnas axel och bredvid syns olika exempel på diskrimineringsformer, illustration.


3. W zdarzeniu musi wystąpić jedna z sześciu form dyskryminacji określonych w ustawie

(Händelsen ska handla om någon av de sex formerna av diskriminering som finns i lagen)

Według ustawy istnieje sześć form dyskryminacji:

  • dyskryminacja bezpośrednia
  • dyskryminacja pośrednia
  • utrudniony dostęp
  • molestowanie
  • molestowanie seksualne
  • zachęcanie do dyskryminacji.

Dyskryminacja bezpośrednia

(Direkt diskriminering)

Dyskryminacja bezpośrednia występuje wtedy, gdy dana osoba jest traktowana gorzej niż inna osoba znajdująca się w porównywalnej sytuacji i ma to związek z jednym z powodów dyskryminacji. Na przykład:

  • Pracodawca zauważa, że osoba poszukująca pracy ma obco brzmiące nazwisko i dlatego postanawia nie wezwać jej na rozmowę w sprawie pracy.
  • Zakazuje się wstępu do restauracji osobie ze względu na jej niepełnosprawność przejawiającą się w mowie i zdolności poruszania się.
  • Bank odmawia udzielenia pożyczki, ponieważ uznaje, że dana osoba jest w podeszłym wieku.

Dyskryminacja pośrednia

(Indirekt diskriminering)

Dyskryminacja pośrednia występuje wtedy, gdy istnieje zasada, która wydaje się neutralna, ale mniej korzystnie traktuje osoby mające związek z powodami dyskryminacji. Na przykład:

  • Spółdzielnia mieszkaniowa wymaga zezwolenia na pobyt stały, co może stawiać w mniej korzystnym położeniu osoby o innej przynależności etnicznej niż szwedzka.
  • Pracodawca bezpodstawnie wymaga posiadania prawa jazdy, co może stawiać w mniej korzystnym położeniu osoby niepełnosprawne.
  • Pracodawca określa wymagany minimalny wzrost, co może stawiać w mniej korzystnym położeniu kobiety.

Utrudniony dostęp

(Bristande tillgänglighet)

Utrudniony dostęp oznacza, że dana placówka nie podjęła uzasadnionych działań, aby zapewnić osobom z niepełnosprawnością korzystanie z placówki.

Uznanie działania za uzasadnione lub nieuzasadnione zależy na przykład od tego, czy placówka posiada praktyczne i finansowe warunki do jego przeprowadzenia. Prawo bierze również pod uwagę to, czy chodzi o krótszy kontakt, czy dłuższą relację, na przykład czy chodzi o pojedynczą wizytę w sklepie, czy o zatrudnienie lub dłuższe szkolenie.

Przykłady uzasadnionych działań:

  • obsługa restauracji odczytuje menu osobie niedowidzącej
  • bank zapewnia obsługę bankową na przykład poprzez osobistą wizytę, pocztę elektroniczną lub przez telefon
  • szpital udostępnia informacje zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej.

Regulacje dotyczące dostępu dla osób niepełnosprawnych są zawarte również w kilku innych ustawach (na przykład ustawie o bezpieczeństwie i higienie pracy). Jeżeli w placówce występuje utrudniony dostęp według którejkolwiek z tych ustaw, można to traktować jako dyskryminację i złożyć skargę do Rzecznika ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji.

Oceny tego, które działania można uznać za uzasadnione, dokonuje się indywidualnie.

Więcej na temat utrudnionego dostępu znajdziesz w naszej ulotce informacyjnej (Faktablad om bristande tillgänglighet) Pdf, 97.3 kB.

Molestowanie i molestowanie seksualne

(Trakasserier och sexuella trakasserier)

Molestowanie jest działaniem, które narusza godność danej osoby i ma związek z jednym lub kilkoma powodami dyskryminacji, które przedstawiono powyżej. Molestowanie może się przejawiać w komentarzach, gestach lub wykluczeniu osoby przez otoczenie. Przykładem molestowania może być sytuacja, w której nauczyciel wyśmiewa uczennicę z powodu noszenia chusty islamskiej albo pracownik urzędu zatrudnienia kpi z osoby z powodu jej homoseksualności.

Przez molestowanie seksualne rozumie się zachowanie o charakterze seksualnym, którego nie życzy sobie osoba poddawana takiemu zachowaniu. Mogą to być na przykład dotykanie przez kogoś, niemile widziane komplementy, zaproszenia czy aluzje. Osoba będąca obiektem molestowania sama decyduje o tym, co uważa za zachowanie naruszające jej godność. Czasami oczywiste jest, że osoba, która molestuje, zdaje sobie sprawę, że jej zachowanie narusza godność osoby molestowanej. Ważne jest to, aby osoba molestowana wyraźnie powiedziała osobie molestującej, że nie życzy sobie takiego zachowania i że musi się ono skończyć.

Zachęcanie do dyskryminacji

(Instruktioner att diskriminera)

Zachęcanie do dyskryminacji polega ta tym, że ktoś wydaje polecenie lub nakłania osobę od siebie zależną, na przykład pracownika, do dyskryminowania innej osoby. Przykładem może być właściciel restauracji, który wydaje polecenie pracownikom, aby nie obsługiwać mężczyzny w sukience lub przełożony, który zakazuje działowi kadr zatrudniać osoby w pewnym wieku.

Zakaz działań odwetowych

(Förbud mot repressalier)

Osoba, która złożyła skargę o dyskryminację, jest objęta ochroną prawną przed poniesieniem za to kary, to znaczy przed działaniami odwetowymi. Może tu na przykład chodzić nałożenie przez pracodawcę dodatkowych obowiązków służbowych na osobę, która złożyła skargę. Zakaz działań odwetowych obejmuje również osoby, które pomagają w czynnościach wyjaśniających prowadzonych zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu dyskryminacji. Dotyczy to również osób, które sprzeciwiły się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu albo pozwoliły na nie.

4. Do zdarzenia musi dojść w jednej z dziedzin życia społecznego, których dotyczy ustawa

(Händelsen ska ha ägt rum inom något av de samhällsområden där lagen gäller)

En kvinna spelar tennis framför en stadsbild, illustration.

Zakaz dyskryminacji obowiązuje w następujących dziedzinach życia społecznego:

Rynek pracy

dotyczy osób zatrudnionych, poszukujących pracy, odbywających praktykę lub poszukujących miejsca odbywania praktyki albo pracowników tymczasowych

Edukacja

dotyczy dzieci, uczniów, studentów lub osób ubiegających się o kontynuowanie nauki

Działalność związana z polityką rynku pracy i pośrednictwo pracy bez misji publicznej

dotyczy osób poszukujących pracy lub osób zarejestrowanych w urzędzie pośrednictwa pracy

Rozpoczęcie lub prowadzenie działalności gospodarczej

dotyczy osób, które mają założyć lub prowadzić firmę, na którą chcą otrzymać wsparcie finansowe

Kwalifikacje zawodowe

dotyczy osób ubiegających się o uzyskanie kwalifikacji zawodowych, prawa wykonywania zawodu lub podobnego pozwolenia na wykonywanie niektórych zawodów (na przykład zawodu lekarza czy tłumacza przysięgłego)

Przynależność do niektórych organizacji

dotyczy osób, które chcą przystąpić do organizacji skupiającej pracowników, pracodawców lub organizacji zawodowej albo chcących w niej działać lub skorzystać z oferowanych przez nią świadczeń

Towary, usługi i mieszkania

dotyczy na przykład osób, które chcą zrobić zakupy, pójść do restauracji czy ubiegać się o mieszkanie

Zgromadzenie lub wydarzenie publiczne

dotyczy na przykład osób, które chcą pójść na koncert, targowisko lub wystawę

Służba zdrowia

dotyczy osób, które chcą uzyskać pomoc medyczną, na przykład w szpitalu lub u dentysty

Usługi socjalne, przewóz pacjentów i dodatek mieszkaniowy dla osób niepełnosprawnych

dotyczy na przykład osób, które kontaktują się z jednostkami opieki społecznej

System ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia i pomoc finansowa dla osób pobierających naukę

dotyczy na przykład osób, które ubiegają się o zasiłek rodzinny z Kasy Ubezpieczeń (Försäkringskassan) lub pomoc finansową z Centralnej Komisji Stypendialnej (CSN) dla osób pobierających naukę

Służba wojskowa i obrona cywilna

dotyczy na przykład osób wstępujących do wojska, ubiegających się o kształcenie wojskowe lub odbywających takie kształcenie

Traktowanie w kontaktach z urzędami państwowymi

dotyczy na przykład osób, które kontaktują się z urzędem, aby otrzymać informacje, wskazówki, rady lub innego rodzaju pomoc.

Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji nie obowiązuje w każdym obszarze

(Diskrimineringslagen gäller inte överallt)

Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji nie reguluje kontaktów między osobami prywatnymi, na przykład sposobu, w jaki sąsiedzi czy krewni traktują siebie nawzajem. Zakaz dyskryminacji nie obejmuje również treści zawartych w reklamach, telewizji, radiu, mediach społecznościowych i gazetach. W tych obszarach istnieją natomiast inne prawa i zasady, które określają co jest dopuszczalne, a co nie.

Zabronione jest mniej korzystne traktowanie rodziców przebywających na urlopie wychowawczym

(Missgynnande av föräldralediga är förbjudet)

Pracownicy lub osoby poszukujące pracy, które przebywały, przebywają lub mają przebywać na urlopie wychowawczym, są chronione przed mniej korzystnym traktowaniem ze strony pracodawcy. Ochrona przed mniej korzystnym traktowaniem dotyczy osób przebywających na urlopie wychowawczym lub osób pozostających w domu w celu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. Jako przykłady mniej korzystnego traktowania można wymienić utratę możliwości zatrudnienia, przeniesienie na niższe stanowisko czy obniżenie wynagrodzenia.

Sidinformation

Senast uppdaterad: 19 augusti 2021